Cầu Ngói Thanh Toàn tọa lạc ở xã Thủy Thanh, huyện Hương Thủy, cách trung tâm thành phố Huế 7km về phía Đông. Sử sách chép lại ở đời vua Lê Hiển Tông (1740-1786), cầu đã được xây dựng và dân làng gìn giữ cho đến ngày nay. Cầu được bà Trần Thị Đạo, vợ của một đại quan dưới triều vua Lê Hiển Tông hiến tặng. Bà Trần cho xây chiếc cầu này để giúp dân làng đi lại khỏi vất vả, và cải thiện việc giao thương giữa hai ngôi làng do cách nhau một con hói. Khi nhà Vua nghe về hành động tử tế của bà, vua đã miễn sưu thuế cho làng như một lời nhắc nhở cần sống tử tế xứng đáng như đức hạnh của Bà. Năm 1925, vua Khải Định truy phong tước hiệu cho bà và ra lệnh cho dân làng lập bàn thờ trên cầu để tưởng nhớ bà.
Ghi nhận giá trị lịch sử của cây cầu, bộ Văn Hóa đã cho trùng tu cây cầu năm 1991.
Cầu Ngói Thanh Toàn tọa lạc cách Huế 7km. Rất phù hợp cho tour nửa ngày hoặc một ngày trải nghiệm miền quê xứ Huế.
“Cầu Ngói Thanh Toàn” di sản hiếm còn sót lại
Hình ảnh cổ trên là bưu thiếp số 7 trong serie thứ 5, bộ sưu tập Pelissier “Những chiếc cầu có mái che ở Đông Dương”. Những chiếc cầu truyền thống ở Bắc Bộ và Trung Bộ, được Le.Bezacier nghiên cứu kỹ lưởng. Ông là một nhà bảo tồn các di tích lịch sử ở Bắc Bộ. Ông còn dành hẳn một chương trong cuốn sách “Nghệ Thuật Việt Nam” cho những chiếc cầu duyên dáng này. Chiếc cầu của làng Thanh Thủy (Tên gốc của làng Thanh Toàn), gần Huế cũng thu hút nhiều bài viết trong tập san “Đô Thành Hiếu Cổ”. Chiếc cầu được xây dựng với nguyên tắc kiến trúc “Thượng Gia Hạ Kiều” (trên nhà dưới cầu) hay là một ngôi nhà đặt lên chiếc cầu.
Chiếc cầu này gồm có 3 gian hay 3 vài. Vài ở giữa cao hơn hai vài còn lại, giảm dần nhẹ nhàng để gác vào hai bờ của con hói. Chiếc cầu tựa lên 8 cột gỗ lim rất đẹp, xếp thành 3 hàng, và cắm vào giữa lòng sông. Mái che có hình vòm phủ lên trên. Ở một bên của gian giữa, hướng về phía đông, người dân thiết kế một gian thờ dành riêng cho bà Trần Thị Đạo. Ở dọc hai bên và xuôi về hai bờ, là băng gỗ để người dân có thể ngồi nghỉ, tận hưởng gió mát ngay cả những ngày hè nóng nực. Chiều rộng của sàn gỗ tầm 4.7m và chiều cao có thể để lọt một chiếc oto đi qua. Cầu dài tầm 17m. Trên chiếc cầu này, người dân sáng tác nhiều câu ca dao và bài vè. Một số khá vui vẻ, số khác nghe có vẻ sầu thảm. “Qua sông là bè quý, Nghỉ mát ấy gác son”.
Cơn bão năm thìn 1904 đã thổi đi phần mái. Người dân làng Thanh Thủy đã góp tiền để xây dựng lại. Lần gần nhất, cầu được trùng tu hoàn chỉnh là năm 2020, rất duyên dáng và tỉ mỉ.
“Ước gì sông rộng một gang. Bắc cấu dải yếm để chàng sang chơi.”
Chàng trai sẽ đáp: “Cách nhau có một con đầm, Muốn sang anh bẻ cành trầm cho sang. Cành trầm lá dọc lá ngang, Đố người bên ấy bước sang cành trầm.”
Ca dao
Cầu Ngói Thanh Toàn và những chiếc cầu cổ có mái ở Việt Nam
Về chiếc cầu có mái che, L.Bezacier viết rằng: “Chiếc cầu thiết kế như có mái, thật ra là một chiếc cầu gỗ được che bởi mái nhà ở trên” Nó cấu thành từ hai phần hoàn toàn riêng biệt: một chiếc cầu đúng nghĩa và một ngôi nhà ở bên trên. Kiến trúc chiếc cầu gỗ cũng như cầu bằng đá, có thể là gian hay nhịp cầu nhiều hay ít hơn. Nó được chống đỡ bởi nhiều trụ cầu, cắm thẳng xuống lòng sông. Như chiếc cầu ở Phát Diệm chỉ có ba trụ cho mỗi vài, cầu Khúc Toại gần Bắc Ninh có sáu. Khung sườn gỗ được kê lên các trụ theo chiều dọc, để đỡ lấy sàn gỗ. Kiến trúc này khiến chiếc cầu trông như một ngôi nhà. Về mặt cắt chiều rộng, cầu cũng cũng có ba cột, lối đi ở giữa và hành lang hai bên. Lối ở giữa để người dân đi lại, trong khi hai bên là những băng ngồi dài để người dân nghỉ ngơi, thường các bà bán gánh sẽ hóng gió tám chuyện ở đây. Vòm mái, cột kèo của chiếc cầu khiến nó trông rất giống với mái ngôi chùa. Mái có thể đơn giản một tầng như ở Phú Khê, tỉnh Hà Nam hay hai tầng ở Phúc Toại. Ở gian giữa, đôi khi người ta để một bàn thờ để thờ thần hoàng hay người hiến tặng chiếc cầu. Không có nhiều nét khác biệt giữa cầu mái che ở Bắc Bộ và Trung Bộ. Chiếc cầu nổi tiếng nhất là cầu Thanh Thủy (Cầu Ngói Thanh Toàn) và cầu Nhật Bản – chùa cầu ở Hội An. Ở Chùa Thầy, Sài Sơn Sơn Tây, cầu cũng có chiếc mái cong rất đẹp giống ở Hội An. (Nguồn: AP1154-Sallet, Những Người Bạn Cố Đô)
Cầu có mái che, đường Xa Lam ở Vinh 
Cầu có mái che Chùa Thầy, Sơn Tây, Hà Nội 
Cầu Nhật Bản ở Hội An 
Cầu có mái che ở Phát Diệm, Ninh Bình 
Cầu có mái ở Hải Hậu Nam Định, xây thời Đinh Lê 
Cầu có mái ở Bắc Bộ 1888-1893
Du lịch Huế bạn nên đến tham quan Cầu Ngói Thanh Toàn, đặc biệt vào dịp Festival, Lễ Tết, những phiên chợ quê ngày hội sẽ rất thú vị với nhiều món ẩm thực dân giã và tròn chơi dân gian.
